Modern toplumda tarafsızlığın yokluğu, basit bir etik bozulma ya da kişisel zaaflar meselesi değildir; aksine, toplumsal alanların iç içe geçmesiyle oluşan yapısal bir çarpılmanın göstergesidir. Pierre Bourdieu’nun alan teorisi bu dönüşümü açıklar: Bilimsel alan, sanatsal alan, siyasal alan—her biri kendi özerk mantığına sahip olması gerekirken, bugün ekonomik sermayenin ve politik gücün etkisi altında yeniden şekillenmektedir. Bu nedenle bir bilim insanının “nesnellik” iddiası, bir sanatçının “özgür yaratım” vurgusu ya da bir siyasetçinin “halk için siyaset” söylemi, artık kendiliğinden inandırıcı değildir. Çünkü her faaliyet, görünür ya da görünmez biçimde bir gücün yörüngesine girmekte, ait olduğu alanın özgün etik ve epistemik mantığını kaybetmektedir.

          Bu durumun en çarpıcı sonucu, ahlak ve erdem kavramlarının içinin boşalmasıdır. Ahlak, toplumsal yaşamdaki eylemlerin yönünü belirleyen bir pusula olması gerekirken, bugün çıkar ilişkilerinin, mensubiyetlerin ve aidiyet ağlarının içinde eriyen bir retoriğe dönüşmüştür. Erdem ise sadece kişisel bir meziyet olmaktan çıkmış; aksine, bireyin sisteme uyum kapasitesiyle ölçülen bir performans göstergesi hâline gelmiştir. Modern birey, “iyi” olmayı değil, “uyumlu” olmayı ödüllendirilen bir davranış kodu olarak benimser. Böylece toplumsal alanlarda erdemin değil, stratejik aklın hâkimiyeti belirleyici hâle gelir.

          Bu çarpılmanın felsefi boyutu daha derindir. Tarafsızlığın imkânsızlığı, epistemolojik bir soruna işaret eder: Hakikat iddiası üretmek için kullanılan araçlar, bizzat hakikatin kendisini belirleyen güç ilişkilerinin parçası hâline gelmiştir. Michel Foucault’nun belirttiği gibi, bilgi ile iktidar arasındaki ilişki bugün daha görünürdür; artık bilgi üretimi sadece bir araştırma süreci değil, aynı zamanda meşruiyet inşasıdır. Bu yüzden bilimsel bir makale de, sanatsal bir sergi de, politik bir konuşma da kendi içindeki hakikatle değil, temsil ettiği ittifaklarla ölçülür hâle gelmiştir. Taraf olma, sadece ideolojik bir duruş değil; aynı zamanda var olma koşuludur.

         Sonuçta karşımıza yalnızca yozlaşmış alanlar değil, yön bulma yetisini kaybetmiş bir toplum çıkmaktadır. Tarafsızlığın imkânsızlığı, sadece toplumsal kurumları değil, bireyin kendi vicdani bütünlüğünü de aşındırır. Herkesin bir tarafa yaslanmak zorunda olduğu bir düzende, erdemli bir eylemin kendisi bile şüpheyle karşılanır. Ahlaki tutumlar samimiyet ölçütüyle değil, hangi güç ilişkisine hizmet ettiği üzerinden değerlendirilir. Böyle bir ortamda toplumsal güven çöker, kamusal akıl zayıflar ve her faaliyet, ister istemez bir çıkar mantığının uzantısına dönüşür.

          Belki de en büyük kriz tam burada gizlidir: İnsan faaliyetlerinin hiçbirinin kendisi için yapılamadığı bir dünyada, insanın kendisi de “kendisi için” yaşayamaz hâle gelir. Ahlakın yerini strateji, erdemin yerini performans, tarafsızlığın yerini aidiyet alınca, toplumsal yaşam sadece düzenini değil, anlamını da kaybeder. Bugün yaşadığımız kriz, işte bu anlam kaybının derinleşmesidir. Bu kaybı onarmak, tarafsızlığı idealize etmekle değil; her alanın yeniden kendi özerkliğini, yani kendi etik sınırlarını ve epistemik tutarlılığını inşa etmesiyle mümkün olabilir. Aksi takdirde, tüm faaliyetlerin bir çıkar yörüngesine hapsolduğu bir dünyada, ne hakikatten ne adaletten ne de insani erdemlerden söz etmek mümkün olur.